Stanisław Barańczak - poeta o bardzo wyrazistej osobowości twórczej i nadzwyczajnej swobodzie technicznej, sztukmistrz, dla którego nie ma rzeczy niemożliwych w dziedzinie wiązania słów, autor przekładów kilku tysięcy wierszy ponad stu najróżniejszych poetów, dramatów Szekspira i librett do oper Mozarta, poezji niepoważnej i tekstów piosenek Beatlesów, a także twórca parodii i pastiszy licznych poetów polskich, do tego jeszcze: meloman, znawca muzyki, obdarzony nieprzeciętnym słuchem (…)

Świat Mullera to świat małego miasteczka z przełomu XVIII i XIX wieku, a jego bohater - to typowy bohater romantyczny. Odtrącony, samotny, idzie w mrok zimowej nocy z cierniem nieodwzajemnionej miłości w sercu, pogrążając się po Wertherowsku w coraz głębszą melancholię i rozpacz. Jego kolejne „stacje cierpienia'' to ganek domu, uliczka, strumyk, rzeka, drzewo, rozstajne drogi, Śpiąca wieś i cmentarz. Na tym „wygnańczym szlaku'' mija on lub spotyka tego rodzaju obiekty, zjawiska i stworzenia, jak: blaszana chorągiewka na dachu wskazująca kierunek wiatru, ,,błędny ognik'' w ciemności, dyliżans pocztowy, drogowskaz, wrona, ujadające psy i stary lirnik w łachmanach.

Świat Barańczaka natomiast - to świat cywilizacji końca XX wieku, i to widzianej z jej centrum, a nie peryferii. Świat Ów określają następujące elementy, znamiona i pojęcia: anteny na dachach domów (II); efekt cieplarń niany (VI); fałszerstwa bankowe, gangi szykujące się ,,do skoku'', idea welfare state - państwa opiekuńczego (VII); świadomość Einsteinowskiej teorii względności: ,,przestrzeń streszczona w czas'' XVIII); telewizja umożliw wiająca kontakt z całym światem (IX); ogromny samochód ciężarowy marki Dodge, spaliny (X); „snajper'', ,,prognoza pogody'' i ,,sport'' - goście-hasła codziennych wiadomości (XI) (…)

Oba cykle różnią się wreszcie zasadniczo Świadomością, z której każdy z nich wyrasta. ,,Friedrichowska'' wizja Miillera wywodzi się ze świadomości romantycznej z całym właściwym jej tragizmem, sentymentalizmem, nastrojowością i muzycznością; natomiast ,,Baconowska'' wizja Barańczaka stanowi ekspresję świadomości późno-, schyłkowo-modernistycznej z całym inwentarzem jej zwątpień, relatywizmów, nihilizmów, katastrofizmów i strukturalizmów. Najogólniej rzecz biorąc, różnica między pierwszą z nich a drugą polega na utracie niewinności, na przekroczeniu licznych tabu, na odrzuceniu lub zakwestionowaniu sacrum.

Anroni Libera (fragment z książeczki)

---

Nagrano w Studiu Koncertowym Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego, Warszawa, 27–28 sierpnia, 2–3 września 2019. Piano: Steinway D, 578221.